राजस्थान के प्रमुख समाचार पत्र : एक नजर
में |
|
|||||
क्र.
स. |
समाचार
पत्र का नाम |
स्थापना
वर्ष |
स्थान
|
संस्थापक
/ संपादक |
|
|
1. |
मारवाड़
गजट |
1866
|
जोधपुर
|
महाराजा
तख्तसिंह के शासन काल मे |
|
|
2. |
सजन
सिंह कीर्ति सुधारक (सा.) |
1879
|
उदयपुर
|
महाराणा
सज्जन सिंह |
|
|
3. |
राजपूताना
गजट |
1882
|
अजमेर
|
मौलवी
मुराद अली |
|
|
4. |
देश
हितेषी |
1882
|
अजमेर
|
मुंशी
मुन्नालाल शर्मा |
|
|
5. |
राजपूताना
गजेटिएर |
1885
|
अजमेर
|
मौलवी
मुराद अली |
|
|
6. |
राजपूताना
हेराल्ड |
1885
|
अजमेर
|
हनुमान
सिंह |
|
|
7. |
राजस्थान
टाइम्स (अंग्रेजी सा.) |
1885
|
अजमेर
|
बक्शी
लक्ष्मण दास |
|
|
8. |
राजस्थान
पत्रिका |
1885
|
अजमेर
|
बक्शी
लक्ष्मण दास |
|
|
9. |
राजपूताना
समाचार (सा.) |
1889
|
अजमेर
|
समर्थन
दास चरण |
|
|
10.
|
ज्ञानोदय
|
1905
|
कलकता
|
प.
झाबर मल शर्मा |
|
|
11.
|
मारवाड़ी
बंधु |
1905
|
कलकता
|
प.
झाबर मल शर्मा |
|
|
12.
|
भारत
साप्ताहिक (सा.) |
1909
|
बंबई
|
प.
झाबर मल शर्मा |
|
|
13.
|
कलकता
समाचार |
1914
|
कलकता
|
प.
झाबर मल शर्मा |
|
|
14.
|
सरस्वती
|
1916
|
|
हरिभाऊ
उपाध्याय व महावीर प्रसाद द्विवेदी |
|
|
15.
|
राजस्थान
केशरी |
1919
|
वर्धा
|
विजय
सिंह पथिक |
|
|
16.
|
तरुण
राजस्थान |
1920-21
|
|
शोभालाल
गुप्ता व रामनारायण चौधरी |
|
|
17.
|
नवीन
राजस्थान (सा.) |
1921
|
अजमेर
|
विजय
सिंह पथिक व रामनारायण चौधरी |
|
|
18.
|
नवीन
राजस्थान |
1922
|
अजमेर
|
विजय
सिंह पथिक व राजस्थान सेवा संघ |
|
|
19.
|
तरुण
राजस्थान |
1922
|
अजमेर
|
विजय
सिंह पथिक |
|
|
20.
|
राजस्थान
|
1923
|
ब्यावर
|
ऋषिदत
मेहता |
|
|
21.
|
तरुण
राजस्थान |
1923
|
ब्यावर
|
जयनारायण
व्यास |
|
|
22.
|
हिन्दू
समाचार |
1925
|
दिल्ली
|
प.
झाबरमल शर्मा |
|
|
23.
|
तरुण
राजस्थान |
1928
|
ब्यावर
|
अचलेश्वर
प्रसाद शर्मा |
|
|
24.
|
सेवक
हस्तलिखित |
1929-30
|
|
गौरी
शंकर उपाध्याय |
|
|
25.
|
सर्वोदय
वाहक |
1930
|
बांसवाड़ा
|
चिमनलाल
मालोत |
|
|
26.
|
आगीबाण
|
1932
|
ब्यावर
|
जयनारायण
व्यास |
|
|
27.
|
प्रभात
|
1932
|
|
सीद्वराज
ढड्ढ़ा व सत्यदेव विधावलंकार |
|
|
28.
|
दीपक
|
1935
|
अबोहर
|
स्वामी
केशवानन्द |
|
|
29.
|
नवज्योति
(सा.) |
1936
|
अजमेर
|
दुर्गा
प्रसाद चौधरी |
|
|
30.
|
संग्राम
|
1939
|
बंबई
|
भूपेन्द्र
त्रिवेदी |
|
|
31.
|
जयभूमि
|
1940
|
जयपुर
|
गुलाब
चंद काला |
|
|
32.
|
जयपुर
समाचार |
1942
|
जयपुर
|
श्यामलाल
शर्मा |
|
|
33.
|
स्वराज
|
1942
|
दौसा
|
रामकरण
जोशी |
|
|
34.
|
लोकवाणी
|
1943
|
जयपुर
|
प.
देवीशंकर तिवाड़ी |
|
|
35.
|
दैनिक
रियासती |
1945
|
जोधपुर
|
सुमनेश
जोशी |
|
|
36.
|
आज
का बीकानेर |
1945
|
कलकता
|
रधुवर
दयाल गोयल |
|
|
37.
|
सेनानी
|
1950
|
|
शंभू
दयाल सक्सेना |
|
|
38.
|
राष्ट्रदूत
|
1951
|
|
सुमनेश
जोशी |
|
|
39.
|
लोकवाणी
|
1951
|
जयपुर
|
माणक चौपड़ा |
|
|
40.
|
प्रेरणा
|
1950
|
जोधपुर
|
पद्म
श्री कोमल कोठारी |
|
|
41.
|
ज्ञानोदय
(मा.) |
1954
|
कलकता
|
पद्म
श्री कोमल कोठारी |
|
|
42.
|
ज्वाला
(सा.) |
1955
|
जयपुर
|
पद्म
श्री कोमल कोठारी |
|
|
43.
|
राजस्थान
पत्रिका |
1956
|
जयपुर
|
कर्पूर
चंद कुलिश |
|
|
44.
|
आयोजन
|
|
|
सुमनेश
जोशी |
|
|
45.
|
जलते
दीप |
|
|
माणक
मेहता |
|
|
46.
|
जणगण
|
|
जोधपुर
|
माणक
चौपड़ा व प्रतिनिधि |
|
|
47.
|
प्रताप
|
|
कानपुर
|
गणेश
शंकर विद्यार्थी |
|
|
48.
|
प्रजासेवक
|
|
जोधपुर
|
अचलेश्वर
प्रसाद शर्मा |
|
|
49.
|
अखंड
भारत |
|
बंबई
|
जयनारायण
व्यास |
|
|
50.
|
राजस्थान
टाइम्स |
1946
|
जयपुर
|
वासुदेव
शर्मा |
|
|
51.
|
दैनिक
हिंदुस्तान |
|
|
माणक
चौपड़ा |
|
|
52.
|
हिंदुस्तान
समाचार |
|
|
माणक
चौपड़ा |
|
|
53.
|
यूनाइटेड
प्रेस ऑफ इंडिया |
|
|
माणक
चौपड़ा |
|
|
54.
|
जन्म
भूमि |
|
|
अमृत
लाल सेठ |
|
|
55.
|
प्रभात
व नेता जी (सा.) |
|
दिल्ली
|
नरसिंह
दास |
|
|
56.
|
भारत
तिलक (सा.) |
|
मद्रास
|
नरसिंह
दास |
|
|
57.
|
ओदुंबर
|
|
वाराणसी
|
हरिभाऊ
उपाध्याय |
|
|
58.
|
ग्रामराज
|
|
जयपुर
|
सीद्वराज
ढ़ड्ढ़ा |
|
|
59.
|
लोकसुधार
(सा.) |
|
जोधपुर
|
बलदेव
राम मिरधा |
|
|
60.
|
पीप
|
|
दिल्ली
|
जयनारायण
व्यास |
|
|
61.
|
जयहिन्द
|
|
कोटा
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
प्रमुख समाचार पत्र |
ध्येय वाक्य |
|||||
नवीन
राजस्थान अजमेर |
“यश
वैभव की चाह नहीं, प्रवाह नहीं जीवन ण रहे, यदि इच्छा है तो
यह हैं, जग मे स्वेच्छाचार दमन ण रहे |” |
|||||
राजस्थान
संदेश अजमेर |
“इच्छा
हो या की अनिच्छा हो, हो प्रेम की इसमे देष तुम्ह हैं जीना तो सुनना होगा नूतन
युग का संदेश तुम्हें |” |
|||||
आगीबाण,
ब्यावर |
“भुल्या
भटक्या फिरे लोगड़ा, हित जणहित सूं बण अणजाण, वा ने मारग सुजावण आयौ झंडों लेकर
आगिवाण |” |
|||||